Ból, który nie ustępuje, część 1. Ból „zapisany” w mózgu.

Przewlekły ból to złożony stan, który dotyka wiele osób i może prowadzić do długotrwałych problemów zdrowotnych. Kluczowe dla zrozumienia przewlekłego bólu jest poznanie, jak nasz układ nerwowy reaguje na ból. Istnieją trzy główne mechanizmy, które mają duży wpływ na leczenie, odczuwanie bólu oraz naszą reakcję na niego.

Układ nerwowy „zapamiętuje” ból

Układ nerwowy może „zapamiętywać” ból, co może sprawiać, że staje się on silniejszy i bardziej długotrwały. Dzieje się tak, ponieważ układ nerwowy ma zdolność do zmiany na podstawie doświadczeń.

Jak ból jest „zapisywany” w mózgu

Nasz układ nerwowy przesyła sygnały między komórkami nerwowymi i za każdym razem, gdy te sygnały są przesyłane, połączenia między nimi stają się silniejsze. Dzięki temu możemy się uczyć i wykonywać czynności coraz łatwiej, na przykład prowadzić samochód bez konieczności myślenia o każdej pojedynczej czynności.

Jednak w przypadku przewlekłego bólu dzieje się coś podobnego. Jeśli ból trwa długo, sygnały bólowe stają się silniejsze i łatwiejsze do wywołania, nawet jeśli nie ma poważnego urazu. W rezultacie możemy odczuwać ból bardziej intensywnie i częściej, nawet w odpowiedzi na niewielkie bodźce, które normalnie nie powinny powodować bólu.

Kolejną kwestią jest to, że kiedy doświadczamy bólu, mózg rejestruje go jako zagrożenie, aby uniknąć podobnej sytuacji w przyszłości. Na przykład, jeśli często odczuwasz ból podczas pracy przy komputerze lub pochylania się do przodu, mózg może zapisać tę sytuację jako potencjalnie niebezpieczną. W efekcie, gdy ponownie znajdziesz się w podobnej pozycji, mózg może wysłać sygnał bólowy, nawet jeśli nie ma już żadnego rzeczywistego uszkodzenia. To tak, jakby mózg wysyłał „ostrzeżenie” na podstawie wcześniejszych doświadczeń, mimo że ból nie jest już potrzebny.

Ten proces, zwany długotrwałym wzmocnieniem synaptycznym (LTP – long-term potentiation), w normalnych warunkach pomaga nam w nauce i automatyzowaniu nabytych umiejętności, co umożliwia nam wykonywanie codziennych czynności. Dzięki temu nie musimy każdego dnia uczyć się wszystkiego od nowa. Jednak błędne „zapisanie” informacji o bólu może prowadzić do negatywnych konsekwencji. W rezultacie ból nie ustępuje, a nawet może się nasilać lub być łatwiej wywoływany.

Stopniowa ekspozycja na ruch i aktywność fizyczną jako metoda łagodzenia bólu

Jednym ze sposobów radzenia sobie z tym problemem jest stopniowa ekspozycja na ruch i aktywność fizyczną. Kluczowe jest, aby odbywało się to bez nadmiernego podrażnienia, w jak najbardziej komfortowy i bezpieczny sposób, aby umysł przestał interpretować ten ruch jako zagrożenie. Jeśli za każdym razem odczuwasz narastający ból, istnieje duże prawdopodobieństwo, że efekt będzie odwrotny – może to jeszcze bardziej utrwalić „zapis” bólu w mózgu.

Celem tego podejścia jest „przeprogramowanie” mózgu i układu nerwowego – dlatego konieczne jest, aby mózg „odczuwał” coś innego niż dotychczas, np. rozluźnienie podczas ruchu, który przez długi czas był kojarzony z bólem. Dzięki temu może ponownie zaakceptować bodźce, które wcześniej były uznawane za bolesne.

Stopniowa ekspozycja może zaczynać się od małych, kontrolowanych ruchów, które mogą być połączone z technikami relaksacyjnymi lub ćwiczeniami oddechowymi. Pomaga to mózgowi zarejestrować, że dany ruch nie jest już zagrożeniem i nie musi wywoływać reakcji bólowej.